In Ligurië, de kustregio die de Franse Rivièra met de heuvels van het meer bekende Italiaanse Toscane verbindt, heb je vaker het gevoel dat je meer verticaal dan horizontaal loopt. Een zwaar leven voor de taaie, oude bevolking die hier op de rotsachtige gedeelten vlak bij zee hun olijven en druiven verbouwen. Een waar paradijs voor wandelaars die de grenzen van hun conditie willen opzoeken en uitpuffend op de zoveelste top kunnen genieten van een schilderachtig vergezicht over zee of over een van de veelkleurige dorpen ingebed tussen de rotsen. Een perfecte symbiose van mens en natuur in een landschap dat reikt van de hemel tot de zee.
Inspiratie voor een sprookjesverteller
Nabij de autoweg, in de buitenwijk van de bruisende kustplaats Sestri Levante ligt de stadscamping Fossa Lapara ons uitgangspunt voor meer dan een week waarin we ook Cinque Terre bezoeken. Maar er is hier meer te beleven: het stadje beschikt over een authentieke oude binnenstad, gebouwd op een schiereiland met restaurants en misschien belangrijker enkele gelateria’s waar dat overheerlijke ijs te krijgen is, waarop alleen Italiaanse ijsmakers patent lijken te hebben. Even verder heb je vanaf de kliffen uitzicht over enkele baaien die een typische mediterrane sfeer uitstralen, de aanwezige palmbomen dragen bij aan die indruk. Bijna sprookjesachtig, want een van de inhammen heet “Baia delle Favole” (sprookjesbaai) zo genoemd ter ere van Hans Christiaan Andersen, die hier in Sestri Levante enkele jaren heeft geleefd en gewerkt. Maar de knuste baai is toch wel de “Baia de Silenzio”, ook alweer een naam die volledig de lading dekt. Een (wind)stille baai, omdat die van de ene kant omgeven is door statige herenhuizen, die in alle pastelachtige tinten van de regenboog zijn geverfd en aan de andere kant begrensd wordt door hoge rotsen. In de nazomer en de herfst zie je hier de plaatselijke bevolking iedere namiddag genieten van de zonnestralen en als het door de warmte nodig mocht zijn verkoeling zoeken in het kabbelende water.
Generale repetitie
Actievelingen kunnen hier een klein voorproefje nemen op wat er gaat komen tijdens hun tochten in het nationale park, want ook deze streek is gezegend met veel wandelmogelijkheden. Zo start er vanuit het oude centrum een bewegwijzerd wandelpad dat langs de kliffen loopt. De ruige rotsen, de kleine veelkleurige bloemetjes, weelderige agaven en de schittering van zilverkleurige bladeren van olijfbomen gecombineerd met de zee panorama’s lonen alleen al om enkele kilometers bergop naar Punta Manara te lopen. Grote voordeel is dat hier zelfs in de zomer weinig wandelaars te bespeuren zijn en men niet gedwongen is om in pinguïnvolgorde achter elkaar te lopen, wat makkelijk kan gebeuren op de meer bekende kustroutes in Cinque Terre.
Het goede leven
In Frankrijk noemt men het “savoir vivre”, hier in Italië “la dolce vita”. Voor ons betekent dat naast het genieten van de sfeer ook goed eten, in houtskoolovens gebakken focaccia (Ligurische pannenkoek als vervanger van brood), pizza’s en vlees, het drinken van een karaf goede witte huiswijn. Tomaten, die hier pomodoro’s heten en daardoor al heel anders smaken dan de waterige variant uit onze lage landen. Culinair genot wat men in menig restaurant, pizzeria, focacceria in Sestri Levante tegen een zeer aanvaardbare prijs kan verkrijgen.
In het nationale park van Cinque terre in het uiterste oosten van de Ligurische Rivièra, bevinden zich de vijf beroemdste dorpen van Italië.
Overstromingen en veel bezoekers
In het nationale park van Cinque terre in het uiterste oosten van de Ligurische Rivièra, bevinden zich de vijf beroemdste dorpen van Italië. Het gebied van slechts zo’n 15 km groot tussen Levanto en La Spezia, was vroeger moeilijk bereikbaar via de weg, maar daardoor hebben de dorpen wel lang hun eigen karakteristieke identiteit behouden. Tegenwoordig dreigt het UNESCO beschermd landschap door zijn bekendheid met honderdduizenden bezoekers als gevolg aan zijn eigen succes ten onder te gaan. Het gebied bezit een zeer grillige kustlijn, die de bewoners door de generaties heen omgevormd hebben tot een terrasvormig landschap om zo een paar hectare grond bruikbaar te maken voor landbouw, meestal wijngaarden en olijfbomen. De muren die de terrassen omzomen en voor de nodige stabiliteit zorgen, bestaan meestal uit los gestapelde stenen, met handkracht aangebracht die jammer genoeg niet altijd bestand zijn tegen de gevolgen van noodweer. De schade van oktober 2011, waarbij ook de straten van Vernazza vanuit de bergen met alles vernietigende modderstromen af te rekenen hadden, is nog niet geheel vergeten of eind 2015, vlak voordat wij er waren, werd het gebied opnieuw door slecht weer getroffen. Aardverschuivingen waren het gevolg, gelukkig niet zo desastreus als toen, maar er werden weer meerdere wandelpaden deel uitmakend van Il Sentiero Azurro (=kustroute) afgesloten. Hieronder ook het makkelijkste te lopen en meest bekende kustpad, de verbinding tussen Riomaggiore en Manarola: “de Via dell’Amore’. Hier hebben vele verliefde paren met romantisch uitzicht op zee een slot ter bezegeling van hun eeuwige liefde aan de balustrade gehangen.
Eerst sporen, dan wandelen
Vanaf het station in Sestri Levante is er een regelmatige treinverbinding richting La Spezia met stopplaatsen in alle vijf de dorpen. Een half uurtje en veel tunnels verder kun je uitstappen in Monterosso al Mare. Dit is het noordelijkste dorp van de vijf en het enige met een zandstrand. Het nieuwe gedeelte van het dorp wordt door een rots gescheiden van het oude centrum. Zelfs in Oktober flaneren de toeristen nog langs de Via Roma en zitten de terrassen in de hoofdstraat onverwacht vol met tafelende vakantiegangers. Even verderop kom je bij de kerk van Johannes de Doper in een zwart-wit streep kleurstelling met een rozetraam boven de ingang, een bouwstijl die je wel meer in het noorden van Italië ziet. De SVA2 zuidwaarts naar Vernazza is slechts 3.6 km lang, maar behoort tot het zwaarste gedeelte van de gehele wandelroute langs de kust. Vanaf een hoogte krijg je een schitterend uitzicht op dit dorpje met zijn schilderachtige huizen, het haventje met de vissersboten en een kasteeltoren als een markant punt op de achterliggende rots. Deze plaats, nog gesticht door de Romeinen is door minder beschikbaar oppervlak compacter gebouwd dan Monterosso. De ramen, etages en gevels van de huizen lijken vanaf een hoger standpunt kleurrijk op elkaar gestapelde dobbelstenen, maar zien er van kortbij door de afbladerende verf opeens minder fraai uit. Niemand die zich eraan stoort, dit hoort evenals ijs en olijven bij Italië.
Drie vijfde
Zoals in het hele gebied heerst er ook in het derde dorpje Corniglia onder de vele wandelaars een relaxte en ongedwongen sfeer. Het is het kleinste dorpje van de vijf en ligt hoog op een klif en heeft daardoor als enige geen haventje. Zelfs om van hieruit naar het station te gaan, moet je 382 treden afdalen, net even boven zeeniveau. Het is verstandig om in elk van de dorpen een langere stop te maken alvorens aan de volgende etappe te beginnen. Tevens een goede gelegenheid om de dorpjes beter te bekijken, te genieten van de onderlinge verschillen, de steile steegjes en de gezellige pleintjes. Misschien de drukte even ontvluchtend door een bezoekje te brengen aan een van de markante kerkjes, die elk van de dorpen rijk is.
Nostralini
De Vernaccia, wijndruiven die vooral tussen Monterosso en Corniglia staan, vormen de basis voor de witte wijn Cinque Terre Bianco. Als je eenmaal kennis gemaakt hebt met de steilheid en onherbergzaamheid van dit gebied kun je je goed voorstellen dat het een hels karwei moet zijn voordat hier de druif verworden is tot wijn. Alles gebeurt hier zonder hulp van machines, vandaar dat de inwoners hun wijn ook liefkozend “nostralini”- “die van ons” noemen. De strogele dessertwijn Sciacchetrà stamt ook uit deze streek en is iets bijzonders doordat het product gemaakt wordt uit gedroogde druiven.
Riomaggiore en Manarola
Op dit moment is het meest schilderachtige dorp Manarola het moeilijkst van de vijf te bereiken. Alleen met de trein of via wandelwegen door de bergen kun je vanuit de andere dorpen hier komen. Riomaggiore lijkt iets groter en drukker dan de tussenliggende dorpen. Het levendig haventje met de naar boven lopende steegjes en trappen leiden uiteindelijk naar een middeleeuws kasteel. Maar voor een spectaculair uitzicht over alle vijf de dorpen valt aan te raden om van hieruit via de pelgrimsweg 593V naar het 354 m hoger gelegen Santuario della Madonna di Montenero te gaan. Maar let op, de ongelijke geplaveide kasseien van dit pad zorgen ervoor dat het geen gemakkelijke tocht bergop wordt.
Alternatief Monaco
Vanuit Sestri L. westwaarts gaand kom je Lavagna tegen. Een stad waar in de dertiende eeuw de families Fieschi en Doria’s de scepter zwaaiden, niet altijd in het voordeel van de plaatselijke bevolking. Het schijnt dat het begrip “fiasco” van het toenmalige beleid is afgeleid. Voornaamste overblijfsel uit die tijd is de Basilica de Fieschi in San Salvatore, die ooit door paus Innocentius IV, een afstammeling uit de tak van de Fieschi is gebouwd. San Magherita Ligure, maar in meerdere mate Portofino golden halverwege de vorige eeuw als plaatsen waar het allemaal gebeurde voor de Amerikaanse jetset. Langs de boulevard aan zee liggen oude statige hotelgebouwen, die nog steeds de wereldlijke sfeer van een zestal decades terug uitademen. De pracht en de praal geëtaleerd door de katholieke kerk lijkt hier extreme vormen aan te nemen. De simpele gemeentekerk Santa Magherita d’Antiochia maakt hier alleen aan de buitenkant een uitzondering op, terwijl het interieur weer geheel voldoet aan de eerdere stelling: adembenemend. Portofino heeft regelmatig bezoek gehad van grootheden zoals Elizabeth Taylor, Clark Gable, John Wayne en is ook de visite van de toerist zeker waardig. Van San Magherita uit is deze plaats met de kampeerauto in verband met de breedtebeperking moeilijk te bereiken. In dat geval rest alleen de mogelijkheid om met de taxi, openbaar vervoer of veerboot de reis daarheen te maken.
Zeemacht
Genua, de geboorteplaats van Columbus is als 2de grootste haven van de Middellandse zee een oude en drukke stad. Arriverend bij de eindhalte van de bus, bij het zeeaquarium, valt je bijna direct de aangemeerde replica galjoen “Neptune” uit 1985 op, die ook te bezichtigen is. In het doolhof van steegjes van de oude binnenstad lijken de huizen in hoogte bijna flatgebouwen. We lopen naar de kathedraal, waarvan de trappen van de ingang bewaakt wordt door stenen leeuwen, die iedere bezoeker doordringend aankijken voordat ze naar binnen stappen. Piazza Ferrari met zijn grote fontein is een oud bankierscentrum en vormt de afscheiding tussen het oude en nieuwere gedeelte van de stad. Genua is niet een stad waar je in een aantal uurtjes even doorheen loopt, want de bezienswaardigheden stapelen zich op. Het palazzo Real kan na het bewonderen van de talloze plafondfresco’s leiden tot nodige nekongemakken. De Via Garibaldi met meerdere palazzo’s, maar ook de permanente oriëntale markt aan de via XXSettembre weten de bezoeker te begeesteren.
Un’emozione per sempre
Albenga aan de westkant van Ligurië is een oude havenstad van de Romeinen, gezegend met een middeleeuws centrum en de laatste grote tussenstop van onze reis. Bij het binnenrijden van de stad met de fiets over de Via Agricoltura zie je naast de weg een verzande oude stenen brug die er op wijst dat de rivier Centa in de loop van de tijd enkele malen haar bedding heeft veranderd. In het centrum zijn de drie vlak bij elkaar staande torens uit de 13de eeuw het visitekaartje van de stad. Op de weg terug langs de kust via Imperia en San Remo naar huis horen we op de autoradio het liedje “Un’emozione per sempre” van de zanger Ramazotti spelen. Eros verwoordt exact de indruk en de sfeer welke we in Ligurië ervaren hebben: een streek die bij ons “een emotie voor altijd” teweeg heeft gebracht.
Bezochte campings
- Fosse Lapura, Sestri Levante – www.campingfossalupara.it/
- Mare Monti, Sestri Levante – http://campingmaremonti.com/nl/
- Caravan Park La Vesima, Arenzano – www.caravanparklavesima.it/nl/
- Camping Baciccia, Albenga – www.campingbaciccia.it/nl/
