Tussen zijn witte zandkust, zijn adembenemende bergwegen en zijn ontelbare hooggelegen dorpjes, onthult Abruzzo de verscheidenheid van zijn charme. La Dolce Vita, ja! Maar dan buiten de platgetreden paden!
De Abruzzen, ruim 100 kilometer ten oosten van Rome, worden meestal gemeden door toeristen, die te veel haast hebben om in Puglia aan te komen. Wie echter de tijd neemt om in de streek te verblijven, zal met plezier een deel van Italië ontdekken dat zijn authenticiteit heeft behouden. Zonder de rompslomp van accommodatie, kunnen campers op de eerste rij staan bij het beste wat de regio te bieden heeft. Je zal echter moeten vooruitlopen op de behoefte om te lozen en je watervoorraad aan te vullen, aangezien de regio minder servicepunten heeft dan elders in Italië (zie kaderstuk). Abruzzo biedt alle geneugten van de “laars”: van de schoonheid van zijn landschappen tot de rijkdom van zijn gastronomie, om nog maar te zwijgen van het erfgoed afkomstig van de oude beschavingen en van Rome. Dit, in combinatie met een traditioneel karakter, zonder kunstgrepen en franje, maakt van de streek een plaatje vol contrasten, wat ook te danken is aan de geografische ligging, tussen land, zee en bergen. Het is verbazingwekkend vast te stellen dat het amper een uurtje rijden is van de heuvels naar de Adriatische kust!
Van Pescara naar Termoli langs de Adriatische kust
Onze tocht begint aan de kust. Terwijl het binnenland van Chieti, hoofdstad van de gelijknamige provincie, een voorproefje van de verscheidenheid van de landschappen van Abruzzo biedt, strekken er zich van Pescara tot Termoli lange blanke zandstranden uit. Idyllisch! Hoewel dit samengaat met in de zomer drukke badplaatsen. Gelukkig hebben sommige havens nog hun charme behouden, zoals Ortona, met zijn Aragonees kasteel, en de stad Vasto, die beschut is tegen de waanzin van het massatoerisme. Bewonder bijvoorbeeld het Spiaggia di punta Penna, een prachtig stuk blank zand, badend in de golven, in het natuurpark van Punta Aderci. Je kunt er een ‘Trabucco’, dat is een traditioneel houten vissersplatform, van dichtbij bekijken. Een plek om urenlang naar de horizon te staren om uiteindelijk koers te zetten naar Vasto. Het ‘Athene van Abruzzo’ heeft een prachtig historisch centrum en een adembenemend uitzicht op de kustlijn langs de Loggia Amblingh. Maar we raden vooral Termoli aan, de enige badplaats in Molise, om even te pauzeren. De oude stad steekt uit in de zee als een pier bewaakt door het Castello Svevo. Smalle straatjes, pastelkleurige huizen, ambachtelijke winkeltjes… de charme is onmiddellijk voelbaar. De kathedraal van San Basso op het Piazza Duomo mag je niet missen. Het gebouw staat op de resten van een oude basiliek en een heidense tempel gewijd aan Castor en Pollux.
Excursie naar Molise
Molise, ingeklemd tussen Abruzzo en Puglia, maakte tot 1970 deel uit van Abruzzo. Het land is bezaaid met heuvels en omvat de provincies Campobasso en Isernia. Er is hier niet veel te doen, behalve te verdwalen tussen de ontelbare dorpjes op heuveltoppen, waar de ouderen de wereld verbeteren, zittend op bankjes voor hun huizen of op het dorpsplein. Hier lijkt de tijd stil te staan. De meeste Italianen vinden dit schouwspel zo vermakend, dat ze zich afvragen of hier eigenlijk wel iemand woont! De indruk van isolement is weliswaar reëel, maar de natuur is hier in ieder geval behouden gebleven. Op de soms kronkelige en smalle wegen zul je vooral herders en hun kuddes tegenkomen, vergezeld van hun Maremma-herders. Deze honden, die eruit zien als grote witte teddyberen, zijn echte beschermers die niet bang zijn voor beren of wolven… De hoofdstad van Molise, Campobasso, is niet echt een bezoek waard, maar Isernia en omgeving hebben verschillende interessante archeologische overblijfselen.
Op de soms kronkelige en smalle wegen zul je vooral herders en hun kuddes tegenkomen, vergezeld van hun Maremma-herders.
De ruïnes van Saepinum
Saepinum is een oude provinciestad, gesticht door de Samnieten, een machtig bergvolk in Midden-Italië (4de eeuw v. Chr.). De stad werd in 293 v. Chr. door de Romeinen veroverd. Meer dan 2000 jaar later staan de vier oorspronkelijke poorten nog steeds overeind! Het forum, de basiliek en het theater werden gereconstrueerd door vrijwilligers die nog steeds de site onderhouden terwijl opgravingen nieuwe schatten aan het licht brengen… Verderop ligt het dorp Sepino, één van de ongeveer honderd pittoreske dorpjes in de regio, hoog op de heuvels. Het is noodzakelijk te parkeren onder het dorp, omdat er, zoals in veel andere dorpen, geen doorgang is voor voertuigen. In de buurt zul je versteld staan van het indrukwekkende heiligdom van Maria Santissima Addolorata. Het gebouw, dat op een natuurlijk voorgebergte in Castelpetroso staat, is gewijd aan de beschermheilige van Molise.
Abruzzo, Lazio en Molise Nationaal Park
Abruzzo wordt van noord tot zuid doorkruist door het Apennijnse gebergte en telt niet minder dan vier nationale parken. Hier vind je wilde flora en fauna: lynx, gems, steenarend en beschermde soorten, uitgestorven in de meeste Europese landen: de Appenijnse wolf en de Marsicaanse beer. Het Nationaal Park van Abruzzo, Lazio en Molise (Parco nazionale de Abruzzo, Lazio e Molise) ligt als eerste op je route. Het dorp Barrea, dat zich vastklampt aan de flank van een heuvel, met zijn bergmeer geeft de toon aan! Vanaf hier begint één van de meest betoverende wegen van de streek, die langs Opi voert, geboekstaafd als één van de mooiste dorpen van Italië. Verderop is Pescasseroli, het ‘dorp met de rode daken’, omgeven door een ouderwets skioord, niet meteen een sensatie, maar het slenteren door de smalle straatjes en pleintjes van het centrum is er niet minder gezellig om. De moedigste wandelaars zullen de toppen te lijf gaan voor een adembenemend uitzicht op het natuurpark.
Gole del Sagittario
In sommige delen van het park wonen Marsican beren. Dit solitaire zoogdier is discreet, maar let op de borden die aan de aanwezigheid van het dier herinneren en aanmoedigen om afstand te houden. Maar tenzij je veel geluk hebt (of pech, afhankelijk van de situatie!), is het zeldzaam dat je er zonder berggids zomaar eentje ontmoet. Ga vervolgens naar Cocullo om een lus te maken door de prachtige Sagittariuskloof (Gole del Sagitario) en Scanno. Opgelet, in het weekend zijn de wegen overvol met plaatselijke bewoners, waardoor het verkeer vrij druk is. Je komt ter hoogte van het meer van San Domenico; zorg voor een pauze in Villalago. Ga verder naar het Scannomeer (let op: neem de weg zonder tunnel als je camper hoger is dan 2,80 m). In Scanno, de ‘parel van Abruzzo’ ben je zeker een halve dag zoet! Het dorp heeft een traditie van goudsmeedkunst, vandaar de vele winkels. Het heeft vooral een onweerstaanbare charme met zijn kronkelige steegjes, monumenten, kerken, pleinen en herenhuizen, waar fotoliefhebbers helemaal blij van zullen worden!
Abruzzo wordt van noord tot zuid doorkruist door het Apennijnse gebergte en telt niet minder dan vier nationale parken.
Een stop in Sulmona
Terug in Barrea, neem je de richting van het naburige nationale park. Het Nationaal Park Abruzzo, Lazio en Molise is bedekt met beuken- en loofbossen, maar het Majella Nationaal Park, met kalkgesteente op de toppen, ziet er heel anders uit. Sulmona is een goede uitvalsbasis om brandstof en levensmiddelen in te slaan en te genieten van dit charmante stadje en zijn trattoria’s. Ooit het centrum van belangrijke handel, heeft deze kleine stad een prachtige architectuur geërfd van aquaducten, paleizen, monumenten en kerken in gotische en renaissance stijl. De stad, waar de Latijnse dichter Ovidius werd geboren, is ook beroemd om zijn suikerbonen, hier bekend als ‘confetti’. Vanuit Sulmona is het gemakkelijk om de heuvels te beklimmen. Naast deze wintersportplaats aan de kant van Pescocostanzo, raden wij je aan naar Pacentro te gaan, een ander hooggelegen dorp met schilderachtige ruïnes van een oud kasteel. Maak gebruik van de wegen op de hoogvlakte tussen Campo Di Giove en Caramico Terme en geniet van wandelingen in de open lucht in het Majella Nationaal Park. Dan terug naar het dal om het Gran Sasso gebergte aan te vallen.
De Gran Sasso bergketen
Vervolgens gaan we naar de provincie L’Aquila om het natuurpark Gran Sasso en Laga te betreden. Doorkruist door de Calderone, de meest zuidelijke gletsjer van Europa, die ook sterk te lijden heeft onder de opwarming van de aarde, zijn de landschappen hier woest en rotsachtig. Je kunt je zelfs afvragen of er werkelijk dorpen te vinden zijn bij het beklimmen van de indrukwekkende heuvels… Het antwoord is ja, en het is een plezier ze te bezichtigen. Niet te missen is het kasteel van de Burggraven van Rocca, in Calascio, op 1460 meter hoogte, en het duizelingwekkende uitzicht op de Campo Imperatore. Vervolgens ga je naar Santo Stefano di Sessanio, dat ook tot de mooiste dorpen van Italië behoort. Daarna gaat de reis naar Campo Imperatore, de laatste halte op deze reis door Abruzzo. De weg die je door de hoogvlakten leidt, begeleid door de met eeuwige sneeuw bedekte bergen, is werkelijk adembenemend en heeft het gebied de bijnaam van ‘Klein Italiaans Tibet’ opgeleverd! De meest ervaren wandelaars zullen de toppen van de Corno Grande bedwingen, die een hoogtepunt bereikt van 2912 m… Maar je kunt gemakkelijk al heel wat klimmen vanaf de parkeerplaats van het skigebied Campo Imperatore. Een heel mooie manier om deze reis in deze te weinig bekende regio van Italië af te sluiten: als je nog niet op het dak van de wereld bent, ben je in ieder geval op het balkon ervan, en het uitzicht is grandioos!
De weg die je door de hoogvlakten leidt, samen met de met eeuwige sneeuw bedekte bergen, is werkelijk adembenemend en heeft het gebied de bijnaam van Klein Italiaans Tibet opgeleverd!
Specialiteiten van Abruzzo en Molise Tot de kaasspecialiteiten van Molise behoren scamorza en caciocavallo, herkenbaar aan hun bijzondere peervorm. Ze kunnen rauw, licht gegrild of gekookt worden gegeten, in aubergine parmigiana of in gegratineerde pasta. Wijn en spaghetti alla chitarra, gemaakt met een gebruiksvoorwerp dat chitarra (gitaar) heet vormen ze samen de paradepaardjes van de Abruzzen, om nog maar te zwijgen van de arrosticini. Deze geroosterde schapenspiesjes, ooit het ‘armeluisgerecht’ van de herders, zijn nu een klassieker in het Italiaanse street food. Buon appetito!
Voorzieningen en campings
Abruzzo en Molise zijn niet erg toeristisch. De campings en infrastructuren richting de Adriatische kust zijn niet altijd goed onderhouden en tamelijk duur (20 tot 28 euro per nacht). In het binnenland zijn de kampeerautoparkings met servicepunten zeldzaam en soms rudimentair. Hier zijn enkele adressen met een redelijke prijs.
La Marina | Termoli
Kampeerautoparking zonder service, maar wel met douche en toiletten
GPS: 42.001813 | 14.999339
Kampeerautoparking | Pescolanciano
Gratis gemeentelijke parkeerruimte, met servicepunt, lozing en elektriciteit
GPS: 41.68089 | 14.334802
Kampeerautoparking | Sulmona
Betalende kampeerautoparking met servicepunt en elektriciteit
GPS: 41.999901 | 13.8097
Kampeerautoparking | Borrello
Parkeerruimte vlakbij de waterval del Verde.
Water en lozing, elektriciteit en snackbar
GPS: 41.915717 | 14.314942
