Naast de meest Hollandse stad ligt in deze deelstaat ook de kleinste stad van Duitsland en doorkruist een van de drukst bevaren kanalen van de wereld dit gebied. We zitten in het land van kool en vis, in de deelstaat waar de grootste zeilbotenparades van de wereld worden georganiseerd.
Onze aanrijroute om via de B414 bij Geesthacht de Elbe over te steken en daar Schleswig Holstein binnen te rijden hebben we bewust gekozen. Deels om de verkeersdrukte van Hamburg te ontwijken, maar ook om meteen van de natuur te kunnen genieten van het grootste aaneengesloten bosgebied van de deelstaat, de Sachsenwald. De meesten zullen zich hier bij het passeren van het plaatsnaambord van het onbeduidende dorpje Friedrichruh niet realiseren dat hier een van de grootste staatsmannen en eerste kanselier van Duitsland ligt begraven, Otto von Bismarck. Een man die naderhand de twijfelachtige eer had naamgever te zijn van een slagschip dat 2371 mensen bij zijn ondergang in 1941 mee de dood insleurde. In het park van de kapel waar zijn mausoleum is ondergebracht, herinnert een gedenksteen nog steeds aan die gebeurtenis. Als we niet de A1 maar de kleine secundaire wegen volgen naar onze eerste stopplaats, het noordelijker gelegen Bad Oldesloe zien we dat de bosrijke omgeving langzaamaan plaats maakt voor een glooiend en afwisselend boerenlandschap.
Beste Trave stad
De charme van de stad Bad Oldesloe en een bevolking waarmee je makkelijk contact kan leggen verlokt ons gebruik te maken van de max. toegestane duur van 3 dagen op de kampeerautoparking. Daarbij bezoeken we regelmatig de terrassen, meestal met een rustgevend uitzicht over de Trave voor een versnapering of het nuttigen van een maaltijd. Uit kostenoverwegingen hoef je dat laatste niet te laten, kwalitatief meestal prima in orde en de prijzen zijn over het algemeen schappelijk in Duitsland. Zalig is het om het eten te laten zakken tijdens een kleine wandeling in de historische binnenstad. Slenteren door kassei belegde straatjes en ondertussen genietend van de knus kneuterige huisjes met hun blauw-wit of groen-wit gekaderde voordeuren.
In het onbeduidende dorpje Friedrichruh ligt een van de grootste staatsmannen en eerste kanselier van Duitsland begraven, Otto von Bismarck.
Uit het lood
Een saaie reis van een 30 tal km over de autoweg scheiden ons van de volgende kampeerautoparking in het noordoosten van Lübeck. Deze Hansestad heeft ongetwijfeld de hoogste monumentendichtheid in Schleswig Holstein en zal de bezoeker zonder moeite meerdere dagen in zijn ban kunnen houden. De route van de busverbinding vanuit de Wohnmobiltreff naar het centrum via tal van buitenwijken is nogal omslachtig, terwijl een simpele fietstocht van een kwartier je bij hetzelfde noordelijke uitgangspunt, de laat gotische stadspoort het Burgtor brengt. Een prima startpunt voor een stadswandeling. De stad van de honderd torentjes zou een goede typering kunnen zijn van de binnenstad. Het Heiligen-Geist-Hospital heeft er een vijftal, waarvan er enkele zijn die qua scheefheid zich als beginnende imitatie van de toren van Pisa afspiegelen. Verder wandelend door de straten en steegjes in Lübeck valt op dat veel (trap)gevels en ook nogal wat kerktorens uit het lood staan. Bij kerktorens zoals die van de dom is dat een gevolg van de bombardementen. In de Marienkerk zijn zelfs de kerkklokken ten gevolge van zo’n luchtaanval afgevallen. Als blijvende herinnering werd besloten de resten van de klokken in het interieur te laten liggen. Over deze kerk doen vanaf het begin van de bouw meerdere legendes de ronde, zo zou de duivel zijn hand hebben gehad in de bouw van de kerk. Om deze legende te onderstrepen wordt de noordgevel sinds 1999 gesierd met een zittende bronzen duivelssculptuur.
Wandeldagen
Wie denkt dat je binnen een dag de binnenstad van Lübeck bekeken kan hebben, doet onrecht aan de schoonheid van het erfgoed van de stad. Hooguit is het voldoende om een vluchtige indruk te krijgen, wil je meer dan dat zal je hier enkele wandeldagen moeten inlassen. Zo heb je de tijd om naast vele kerken een bezoek te brengen aan het Buddenbrookshuis waar ooit het verhaal van de bekende literaire roman van Thomas Mann over de langzame neergang van een koopmansgeslacht zich afspeelde. Je ziet de oude schots en scheve gebouwen van de zoutopslag langs de Trave nu omgebouwd tot huizen, even verder het uithangbord van Lübeck het Holstentor. Zo belangrijk dat een afbeelding daarvan het vroegere 50 Mark biljet sierde. Het raadhuis ziet er met zijn niet alledaagse gevels bijzonder uit en niet alleen het exterieur maar ook het interieur is eigenlijk het bouwkundig hoogtepunt van de binnenstad.
Waterpartijen
We verlaten Lübeck in oostelijke richting en daar waar de Trave uitmondt in de Oostzee nemen we de binnenweg noordwaarts naar Eutin. Deze route door de Holsteinische Schweiz is zoals de naam doet vermoeden niet geheel vlak, maar bewijst ook dat wegen door een bomenallee niet exclusief voorbehouden zijn aan gebieden in Oost-Duitsland. De regio vanaf Eutin naar het westen toont op de landkaart blauw gemazeld door de vele kleine en grote meren. Een van de hoogtepunten in deze streek is het aardige stadje Plön met zicht op het sjieke, witte Renaissance slot dat door zijn hogere ligging van alle kanten opvalt, maar gezien vanaf het water van de Großer Plöner See is de strakke architectuur van het gebouw toch wel het meest imposant. Tip: maak in de vroege avonduren langs de oevers een avondwandeling en er bestaat een kans dat je een spectaculaire zonsondergang kan beleven waarvoor dit waterrijke gebied bekend staat.
Via de Kieler Bucht naar Rendsburg
In juni wordt in Kiel, de hoofdstad van Schleswig Holstein het grootste en belangrijkste zeilevenement ter wereld de Kieler Woche gehouden, waarbij honderden windjammers en zeilschepen uit de gehele wereld hun opwachting maken in de Kieler Förde en Kieler Bucht. Onze route einde augustus voert hier wel langs de kust en de stad, maar we doen de binnenstad niet aan. Er zijn hier na de verwoesting in WOII weinig authentieke gebouwen overgebleven. De jaren 60, waarin de herbouw plaats vond staat nu bekend als een tijdperk waarin het Wirtschaftwunder heerste en moderne gebouwen belangrijker waren dan het in de oorspronkelijke staat terugbrengen van het oude erfgoed. Via de A7 en de 49m hoge Rader Hochbrücke passeren we een kanaal waardoor schepen zonder de omweg via het Skagerak rechtstreeks van de Noord- naar de Oostzee kunnen varen. De hele infrastructuur over deze drukbevaren waterweg is aangepast aan grote containerschepen, welke wel tot 5 lagen containers bovendeks vervoeren. Een mooi staaltje daarvan zien we tijdens een fietstocht langs het Nord-Ostsee kanal bij Rendsburg waar de treinen zelfs een 4,5 km lange lus (stijgingsbaan) nodig hebben als aanloop voor de hoge spoorbrug over het kanaal. Tot voor enkele jaren hing onder deze brug een van de weinige zweefbruggen (zweefveren) ter wereld aan kabels, maar na een ernstige aanvaring met een schip werd deze uit de vaart genomen. Rendsburg heeft een naam hoog te houden qua kunst. Hier wordt een grote, jaarlijks terugkerende kunsttentoonstelling Nordart gehouden, waartoe ook een sculptuurpark van 8 ha behoort. In 2018 gaat deze exhibitie ook weer plaats vinden en wel van 9 juni tot 7 oktober.
Kleinste stad van Duitsland
Onze overnachtingsplaats Kappeln is een vroegere vissersstad aan de Schlei, een 40 km lange inham in de Oostzee. Ondanks het toerisme heeft de plaats nog steeds veel op met de visserij, dat zie je niet alleen aan de 3 schoorstenen van de plaatselijke palingrokerij, maar ook aan de traditionele visfuiken in de Schlei. In het voorjaar wordt er vooral gevist op haring en de rest van het jaar op Schlei paling, een kwaliteitsvis die hier in plaatselijke culinaire gerechten goed tot zijn recht komt. Van Kappeln behoeft het slechts een kleine fietstocht langs het water om in Arnis, de kleinste stad van Duitsland te belanden. Het plaatsje van 279 inwoners bestaat naast een overzet en een jachthaven uit slechts een lange allee waarlangs knusse huisjes staan van het soort zoals je alleen hier in het noorden vindt.
Schleswig
Landschappelijk is het volop genieten als we met de kampeerauto zoveel mogelijk de wegen langs de Schlei volgen. Het is een gebied met een mysterieuze geschiedenis, want de nodige legendes over reuzen waren hier rond. De kampeerautoparking bij de stadshaven van Schleswig blijkt bij aankomst volzet waardoor we bijna een bezoek aan deze stad met zijn indrukwekkende dom en unieke baroktuin van het kasteel Gottorf moeten missen. Naast de binnenstad is het verrassend authentieke visserskwartier Holm gebouwd rondom een kerkhof, een absolute aanrader. Veranderingen waren er wel in de loop van de tijd, nu vasteland maar eerst was Holm een apart eiland in de Schlei en na de laatste stadsbrand werden alle rieten daken vervangen door dakpannen. De parkeerplaats van het Vikingmuseum Haithabu in Schleswig, ooit een kampeerautoparking wordt ons onverwacht alternatief voor de nacht.
Het gebied van Schleswig heeft een mysterieuze geschiedenis, met tal van legendes over reuzen die hier rondwaren.
Marinestad
De laatste etappes aan de oostkust van deze deelstaat leiden ons naar Flensburg. Onderweg een aangenaam intermezzo: het waterslot in Glücksburg. De aanblik van het witte slot met zijn achthoekige torens geheel omringd door water ziet er zoals beloofd in de reisgidsen sprookjesachtig uit. Dat het grensverloop in de tijd vaker veranderd is, blijkt uit het feit dat dit gebouw zelfs tijdelijk de zetel van de Deense regering is geweest. Een tiental km verderop ligt Flensburg. Vroeger een op en top marinestad en nog steeds, want niet ver van de kampeerautoparking is de marine school voor officieren gevestigd. De haven, maar ook het centrum met zijn intieme hofjes in de Rote straße, de Nikolaikerk, het enige rum museum van Duitsland dat hier gevestigd is, alles ademt de maritieme verbondenheid met de zee en verre Caribische streken uit.
Bezochte kampeerautoparkings
- Bad Oldesloe N53°48’40” E10°22’08” *
- Lübeck N53°53’44” E10°42’38”
- Plön N54°09’10” E10°24’16”
- Büdelsdorf N54°18’57” E9°41’36” * 1
- Kappeln N54°40’04” E9°56’13”
- Schleswig N54°29’57” E9°34’08”
- Sörup N54°42’39” E9°39’54”
- Flensburg N54°48’17” E9°26’37” *1
- Rantrum N54°26’01” E9°07’40”
- Barkenholm N54°14’07” E9°10’28” *1-2
* = gratis
1 = geen voorzieningen
2 = bij restaurantbezoek
De andere zee
Hemelsbreed nog geen 50 km scheiden Flensburg van de Noordzee, maar toch vormt het aanzien van de kust een wereld van verschil. In tegenstelling tot de Oostzee overheersen daar de modder en zandplaten van het wad. Via die kust gaan we zuidwaarts, om af te slaan richting binnenland naar Friedrichstadt, een stadje dat je door de aanwezige grachten en huizen met trapgevels eerder in Holland dan in Duitsland zou situeren. Even zuidelijker passeren leuke stadjes zoals Tönning en Heide in het Dithmarscher land, daar waar de landbouw zoveel kool produceert dat er jaarlijks een feestweek van de Kohltage wordt georganiseerd. De laatste stop in Schleswig Holstein hebben we voorzien bij kampeerautoparking van Gaststätte Jägerstuben in Barkenholm. De culinair perfecte maaltijden die hier geserveerd worden zijn een waardige afsluiting voor een reis door Schleswig Holstein.
